کدکم دندانپزشکی (CAD-CAM یا Computer-aided desig computer-aided manufacturing (CAM) یک سیستم طراحی و ساخت به کمک رایانه است. در واقع CAD مخفف “طراحی با کمک رایانه” و CAM مخفف “ساخت با کمک رایانه” است. این سیستم دهه هاست که در صنعت مورد استفاده قرار میگیرد. این سیستم در سالهای ۱۹۵۰ برای طراحی و ساخت هواپیما و خودرو استفاده می شد. چندین دهه طول کشید تا این فناوری به دنیای دندانپزشکی راه پیدا کند.
این سیستم سهولت ، آسایش و کیفیت ترمیم را هم برای بیمار، دندانپزشک و تکنسین پروتزهای دندانی فراهم کرده است. علاوه بر این ، ترمیم هایی که این روزها از طریق CAD CAM تولید می شوند ، در مقایسه با ترمیم های معمولی با دوام تر ، با لثه سازگارتر ، زیباتر و سریعتر ساخته می شوند. دقت و کیفیت کدکم دندانپزشکی در تولید Inlay ، Onlay ، پایه های ایمپلنت ، دندان مصنوعی ثابت ، روکش و پل های دندانی قابل قبول است و هر روز بهبود می یابد.
عناوین این نوشته:
Toggleبسته به موقعیت اجزای سیستم های کد کم ، در دندانپزشکی سه مفهوم ساخت مختلف وجود دارد:
الف)روش Chair side
ب) روش لابراتواری
ج) روش متمرکز
در روش Chair Side تمام اجزای سیستم کد کم در مطب دندانپزشکی قرار دارند. تمام مراحل کار شامل قالب گیری و ساخت ترمیم به طور همزمان در مطب می شود. در این روش نیازی به لابراتوار پروتزهای دندانی نیست و بیمار می تواند در همان جلسه ترمیم خود را دریافت کند. در این روش ابزار دیجیتال سازی یک اسکنر داخل دهانی است که در بیشتر موارد جایگزین قالب گیری به روش معمول می شود. این روش باعث صرفه جویی در وقت می شود اما روش گرانی است و هزینه های اضافی برای بیمار دارد. در حال حاضر ، فقط سیستم Cerec® (سیرونا) دارای ابزارهای لازم برای تراش است. سایر تولیدکنندگان نیز قصد دارند سیستم های chairside CAD/CAM را به بازار معرفی کنند.
روش لابراتواری تا حدودی شبیه روش مرسوم ساخت پروتزهای دندانی است. دندانپزشک قالب دهانی را تهیه می کند و آن را به لابراتوار پروتزهای دندانی می فرستد و در آنجا باقی کارها توسط تکنسین پروتزهای دندانی انجام می شود. با کمک اسکنر ، داده های سه بعدی بر اساس قالب اصلی تولید می شوند. این داده ها با استفاده از نرم افزار طراحی دندان پردازش می شوند. پس از پردازش CAD ، داده ها به دستگاه تراش مخصوص ارسال می شود.
سومین گزینه تولید پروتزهای دندانی با کمک رایانه، تولید متمرکز در یک مرکز تراش است. در این روش قالب دهانی تهیه می شود، مدل گچی دندان(کست) در لابراتوار پروتزهای دندانی دیجیتالی می شوند ، سپس از طریق اینترنت به لابراتوار سازنده پروتز دندان ارسال می شوند. در آنجا ترمیم نهایی ساخته می شود و دوباره برای دندانپزشک فرستاده می شود.
همه سیستم های کدکم دندانپزشکی و دندانسازی از سه جز تشکیل شده اند:
روش های مختلفی برای جمع آوری اطلاعات برای سیستم های کدکم دندانپزشکی و دندانسازی وجود دارد، این روش ها شامل موارد زیر هستند:
۱) اسکن داخل دهانی
۲) دیجیتالی سازی تماسی و غیر تماسی
۳) CT اسکن یا MRI
در روش اسکن داخل دهان با استفاده از یک اسکنر داخل دهانی از دندان های تراش خورده و بافت های اطراف آن تصویر ۲ یا ۳بعدی تهیه می شود، سپس این تصاویر برای طراحی پروتز به CAD منتقل می شود.
در روش دیجیتالی سازی تماس و غیر تماسی قالب دهانی به روش معمول تهیه می شود و پس از تهیه مدل گچی ، داده های مربوط به آن از طریق دیجیتالی شدن با پروب (تماس) یا با نور لیزر (غیر تماسی) به CAD منتقل می شود.
CT اسکن یا MRI تکنیک های جدیدتری برای بدست آوردن اطلاعات برای کدکم هستند. با استفاده از این روش می توان تصاویر جداگانه ای گرفت و سپس به CAD منتقل کرد. برای مدل سازی بافت نرم ، داده های MRI مناسب است و برای مدل سازی بافت سخت (استخوان) ، می توان از داده های CT استفاده کرد.
دندانپزشک در ابتدا با توجه به نوع ترمیم مورد نظر دندان را تراش می دهد و آماده می کند. در مرحله ی بعدی با استفاده از اسکنرهای داخل دهانی تصاویردیجیتالی ۲ یا ۳ بعدی از دندان ها و بافت های اطراف آن تهیه می شود و برای طراحی به نرم افزار مخصوص CAD CAM فرستاده می شود.
در نهایت طراحی مورد نظر به دستگاه تراش منتقل می شود و این دستگاه بلوک مواد ائلیه مورد نظر را تراش می دهد تا ترمیم نهایی آماده شود.
در روش های معمول و سنتی دندانپزشکی پس از آماده سازی و تراش دندان از دهان قالب گرفاه می شود و به لابراتوار پروتزهای دندانی ترسال می شود. در آنجا مدل گچی دندان ها ساخته شده و ترمیم مورد نظر توسط تکنسین پروتزهای دندانی ساخته می شود. این فرآیند به طور معمول چندین هفته زمان میبرد و بیمار در این فاصله نیاز به یک ترمیم موقتی دارد.
این در حالی است که با اسنفاده از سیستم های CAD CAM نیازی به قالب گیری به روش معمول وجود ندارد و دندانپزشک میتواند ترمیم دندان را در زمانی در حدود یک ساعت حتی کمتر از آن آماده کرده و به بیمار تحویل دهد. در نتیجه فرآیند درمان بسیار سریع تر، دقیق تر و بدون نیاز به ترمیم موقت انجام می شود.
استفاده از فناوری کدکم برای ترمیم دندان دارای مزایای بی شماری نسبت به روش های معمول است. این مزایا شامل سرعت ، سهولت استفاده و کیفیت است.
طبق اطلاعات شرکت سیرونا ، قالب گیری از نصف فک با جدیدترین نسخه دستگاه CEREC چهل ثانیه طول می کشد.همچنین سیستم های کد کم طراحی و ساخت را سریع تر می کند.به عنوان مثال تراش یک روکش کامل فقط ۶ دقیقه طول میکشد.
وجود دستگاه تراش در مطب به این معنی است که بیماران می توانند در همان روزی که مراجعه می کنند ، ترمیم دائمی خود را انجام دهند ، بدون اینکه به قرار ملاقات دیگری نیاز داشته باشند. بیماران دیگر نیازی به روکش موقت ندارد و فقط یک بار داروی بی حسی دریافت می کند.
ترمیم های کدکم ظاهری طبیعی دارند زیرا بلوک های سرامیکی دارای کیفیت شفافی هستند که می توانند از مینا دندان تقلید کنند.
یکی دیگر از مزایای آن این سیستم ها است که تمام اسکن ها را می توان در کامپیوتر ذخیره کرد. در حالی که مدل های استاندارد گچی فضا اشغال می کنند و در صورت ذخیره نامناسب می توانند خراب شوند.
از معایب این سیستم ها می توان به گران بودن آنها اشاره کرد. هزینه اولیه تجهیزات و نرم افزار زیاد است و پزشک باید وقت و هزینه ی زیادی برای آموزش صرف کند.
به دلیل محدودیت های مالی ، در کشورهای توسعه یافته ، دندانپزشکان هنوز تمایل کمی به استفاده از سیستم های کدکم دارند.
کدکم این روزها تقریباً در همه زمینه های دندانپزشکی مورد استفاده قرار می گیرد. موارد زیر برخی از کاربردهای آن در تخصص های مختلف دندانپزشکی است:
امروزه مواد قابل تراش توسط سیستم های کد کم شامل زیرکونیا، موم ، پلی متیل متاكریلات (PMMA) ، رزین های كامپوزیتی ، پلیمرهای تقویت شده، فلزات و سرامیك ها شامل: سرامیك های شیشه ای، پرسلن های فلدسپاتیک، ، پلیمرهای تقویت شده با ذرات سرامیک (سرامیك های مبتنی بر رزین) و سرامیك های هیبرید می باشد.
فناوری CAD CAM دنیای دندانپزشکی را تغییر داده است و توانسته موفقیت طولانی مدت درمان های دندانپزشکی را تضمین کنند. . پیش بینی می شود که کدکم در دهه های آینده نزدیک توسعه بیشتری پیدا کند.