جدیدترین تکنولوژی که وارد دندانپزشکی شده است، CAD/CAM می باشد. تکنولوژی برآمده از فضانوردی و صنعت اتومبیلسازی و حتی صنعت ساعتسازی؛ به علت مزایای افزایش سرعت، دقت و کارایی اين تکنولوژی پذیرفته شده است.امروزه سیستمهای CAD/CAM برای طراحی و ساخت فریم ورک های فلزی, آلومینا و زیرکونیا و نیز روکشهای تمام سرامیک با کانتور کامل، اینله و ونیرهایی که مستحکمتر با تطابق بالاتر و اغلب زیباتر از بازسازی هایی هستند که با روشهای سنتی ساخته میشوند به کار میرود. اگر CAD/CAMبا تکنولوژی قابل پیشبینی ایمپلنت همراه شود. حوزة روبهرشدی از روشهای پروتزی را در اختیار دندانپزشکان و تکنسینها میگذارد. اين موفقیّت حوزه جدیدی را برمیانگیزد، زیبایی در پروتزهای متکی بر ایمپلنت امروزه هم در فاز درمانی جراحی و هم در فاز پروتزی اهمیّت زیادی دارد.
با ورود دندانپزشکی به دنیای دیجیتال، کاربرد موفق کامپیوتری کردن و تکنولوژی جدید به فراهم ساختن روشهای کارآمدتر ارتباط (انتقال دادهها) و ساخت ادامه میدهد و در عين حال خلاقیّت و هنر دندانپزشکان ماهر و تکنسینهای دندانی را نیز حفظ میکند. کاربرد تکنولوژی جدید با همکاری و رابطه کاری نزدیک بین دندانپزشک و تکنسین بیشتر خواهد شد. تکامل از مومگذاری دستی به «مومگذاری دیجیتال» با استفاده از مومگذاری (وکس – آپ) تشخیصی و بازسازی های موقت و نمونه دیجیتال آنها برای هدایت ما در ساخت بازسازی های دیجیتال ارائه خواهند شد.
کاربرد این تکنولوژیهای جدید همراه با تکامل از طراحی «دستی» به طراحی «دیجیتال» به علاوه پیشرفهای اخیر در حوزة اسکن لیزری داخل دهانی، مواد و تراش (Milling) کامپیوتری و تکنولوژی پرینت صرفا همکاری و رابطه نزدیک کاری تیم لابراتواری و دندانپزشک را بهبود خواهد بخشید.
عناوین این نوشته:
Toggleدر پروسههای سنتی لابراتواری، پس از دریافت قالب الاستومری ایمیلنت، لابراتوار یک مدل گچی را میریزد تا بازسازی و اباتمنت (پایه) را آماده کند. روش حذف سوم که در سال ۱۹۰۷معرفی شد هنوز در بسیاری از لابراتوارهای دندانی مورد استفاده است.” موارد بیدقتی در فاز لابراتواری میتوانند شامل عدم ثبات ابعاد گچ، موم، اینوستمنت ریختگی و آلیاژ باشد که میتوانند باعث تطابق ضعیف بازسازی و اباتمنت(پایه) شوند.
تکنولوژی CAD/CAM در سالهای ۱۹۵۰ با ماشینهای تحت کنترل عددی که اعداد روی نواری کاغذی را به داخل کنترل کنندهای که تا موقعیّت دهندههای موتوری روی تجهیزات ماشینی سیمکشی شده بود، جلو میبردند، معرفی شد. با اختراع اولین نرمافزارهای کامپیوتری که طراحی محصولات صنعت اتومبیلسازی و هوانوردی را ممکن میساخت در سالهای ۱۹۶۰ پیشرفتهایی در این تکنولوژی صورت گرفت. معرفی فلسفه CAD/CAM به دندانپزشکی ابتکار دکتر Durret، در پایان نامهاش تحت عنوان قالبگیری اپتیکال بود.
مانند هر روند رستوریتیو (بازسازی) لابراتواری معمولی این پروسه هم به همان شکل آغاز میشود: دندانپزشک بیمار را با توجه به راهنما های تراش مناسب اماده میکند، قالب گیری میکند، و تمام موارد مهم را به لابراتوار ارسال مینماید. وقتی لابراتوار موارد را دریافت نمود، قالبها ريخته میشوند، مدلها مانت و دایها تریم میگردند. بایت با استفاده از مدل های مانت شده ثبت میشود و در مرحلة بعدی مورد استفاده قرار میگیرد.
مطلوب بودن کلی و تطابق لبه ای هر بازسازی ثابت نهایی در دندانپزشکی به دقت قالب بستگی دارد. معرفی CAD/CAM به دندانپزشکی با سیستم قالبگیری دیجیتال مسیر طراحی و ساخت کاملا دیجیتالی را هموار کرد تا ساخت بازسازی ها را تسهیل و آنها را قابل اعتمادتر سازد.
قالبهای دیجیتال بهطور بالقوه نیاز به قالبگیری معمول برای روکش و سایر پروتزهای ثابت را حذف میکنند. در دندانپزشکی ایمپلنت، هدف فاز پروتز ساخت بازسازی دقیق با کیفیّت بالا و اباتمنتی با نمای خروجی, اکلوژن و زیبایی مناسب است. در روش استاندارد روکش و بریج، برای ساخت بازسازی با تطابق ایدهال, مادة قالبگیری مورد استفاده باید جزئیات مارجین (خطوط خاتمه) اباتمنت (پایه) ، آناتومی لثه، و دنتیشن مجاور و مقابل را ثبت کند. دقت روکش و بریج تحت تأثیر دقت مراحل متعدد پروسه؛ شامل گرفتن و خارج کردن قالب، ریختن مدل ها، بریدن و تریم کردن دایها و خصوصیّت خود استون دندانی میباشد. هر یک از این مراحل دقت کار را کاهش میدهند که باعث افزایش اتلاف وقت ارزشمند مطب و لابراتوار، ساخت مجدد هزینهبردار کار و عدم رضایت بیماران میشود.
برای قالبگیری خوب، ماده مورد استفاده باید تمام خصوصیات و ملزومات ایدهآل را داشته باشد، اين ملزومات عبارتند از زمان کارکرد و زمان ست شدن کافی، هیدروفیل بودن(خیس کنندگی خوب (استحکام پارگی و بازگشت الاستیک کافی. مثل پروتز ثابت معمولی، مواد قالبگیری مورد استفاده برای ساخت بازسازی و اباتمنت (پایه) ایمپلنتی باید تمام ملزومات ضروری برای گرفتن یک قالب خوب را داشته باشد.
اما، مواد قالبگیری برای ثبت مارجین (خطوط خاتمه) دندان طراحی شده اند و ممکن است حین استفاده در اطراف اباتمنت (پایه) فلزی یا سرامیکی همان دقت را نداشته باشند. بررسی تکنسینهای لابراتوار نشان داد که ۹۰ درصد قالبهای دندانی معمولی، مارجینها (خطوط خاتمه) را بهطور کامل ثبت نکردهاند. بدون داشتن مارجین (خطوط خاتمه) دقیق، پروتز فقط تشابهاتی با یک پروتز با تطابق مناسب خواهد داشت.
برخی از چالشهای دیگر قالبگیری معمول عبارتند از کشیده شدن و پارگی حین خارج کردن قالب، حبابها و حفرات درون قالب اعوجاج و تغییر شکل قالب، اتصال ضعیف به تری، حساسیّت زمانی و بسیاری موارد دیگر.
برای غلبه براین مشکلات، تکنولوژی CAD/CAM و قالبگیری دیجیتال به دندانپزشکی معرفی شدند تا کاربرد مواد قالبگیری سنتی در مطب و روشهای قدیمی لابراتواری را حذف کنند. تکنولوژی دیجیتال به اطمینان از قالبگیری دقیقتر از همان ابتدا کمک میکند که این منجر به بازسازی با تطابق بهتر خواهد شد.
در حالی که روشهای سنتی دندانپزشکی برای انتقال کانتور و شکل هستند. تکنولوژیهای مدرن به پزشک اجازه میدهند که قالب دیجیتال و مومگذاری تشخیصی دیجیتال قابل تغییر را ارسال کنند که برای بهبود ارتباط فوری هم با بیمار و هم با لابراتوار قابل استفاده خواهند بود. انتقال رنگ جنبه دیگری از درمان دندانپزشکی است که امروزه مبتنی بر سیستم های سنتی جدولی (Shade tab) است که درجاتی از دقت را دارند اما محدود به تفسیر کاربر هستند. با ادامه پیشرفت تکنولوژی، وسایل انتخاب رنگ ماشینی سرانجام همراه با CAD/CAM برای بهبود بیشتر در قابل اعتماد و کامل بودن انتقال دادهها جهت کسب نتایجی که قبلاً غیر قابل حصول بودند، قابل استفاده خواهند بود.
پیشرفت در دندانپزشکی دیجیتال اکنون سرعت گرفته است و با عبور از تواناییهای موجود سیستمهای مدرن در جستجوی بهبود تواناییهای حرفهای جهت تأمین مراقبت مناسب در کسری از زمان است. پیشرفت سیستمهای جدید CAD/CAM و نرم افزارهای جدید امکان طراحی و موقعیّتدهی اختصاصی اباتمنتهای ایمپلنتی را فراهم نموده است. پس از قراردهی اباتمنتها، بازسازی ها سفر دیجیتال خود را تا تکمیل شدن ادامه میدهند. با تداوم تکامل نرمافزارها و پروسههای ساخت، نسلهای جدید تکنولوژی توانایی تشخیصی را افزايش خواهند داد که به کاربر امکان ارائه دندانپزشکی جامع با قابلیت پیشبینی بیشتر در عین در نظر داشتن مسائل حیاتی فانکشنال نظیر اکلوژن و جزئیات آناتومیک را خواهند داد.
پیشرفتهای تکنولوژیک همیشه از یک طرح اوّلیه که طی زمان تکامل مییابد تا به شکل ایدهآل برسد تشکیل شدهاند. در گذشته، روشهای ارتباطی سنتی باعث انتقال ناکافی اطلاعات و افزایش نارضایتی بیمار به علت نیاز به تکنولوژی CAD/CAM، افراد حرفهای حوزهٌ دندانپزشکی به کاربرد روشهای کوشش و خطا برای انتقال اطلاعات ادامه دادند و دندانپزشکی دیجیتال را برای پر کردن برخی خلاءهای حاصل از روشهای مرسوم و آشنا به کار بردند.
با گسترش بیشتر دندانپزشکی دیجیتال سیستمهای CAD/CAM بهصورت روزافزون در پروسههای طرحریزی درمان از مراحل اوّلیه درمان تا کل پروسه رستوریتیو به کار گرفته خواهند شد. با افزودن سیستمهای پیشرفته به فاز تشخیص, دندانپزشکان به کاهش حاشیه خطای موجود با روشهای سنتی ادامه خواهند داد و این سیستمها دندانپزشکان را قادر میسازد که زیبای طبیعی را در عین تمرکز بر فانکشن مناسب و هماهنگی اکلوزالی با استفاده از تکنولوژی CAD/CAM بازیابی کنند.
هیجانانگیزترین عاملی که حول این تکنولوژیها وجود دارد، تنها کاربرد های بالقوه آنها در آنچه توسط دندانپزشکان بهصورت فرضیه ارائه شده نیست. هیجان واقعی در اين واقعیّت نهفته است که این کاربردهای فرضی در حال حاضر در حال تکاملند حتّی برخی از آنها در مراحل نهایی ساخت خود به سر میبرند. پس، این پیشرفتها چیزی نیست که «سرانجام» وارد بازار خواهند شد، اینها واقعیّتهایی هستند که در مدتی نسبتا کوتاه در دسترس قرار خواهند گرفت تا کیفیّت خدمات دندانپزشکی را که در روشهای مدرن بهبود یافته باز هم متحول کنند.
دندانپزشکان امروزه تکنولوژی CAD/CAM را صرفا ماشینی میدانند که بازسازی های سرامیکی با کانتور کامل یا فریم ورکها را میسازد. دندانپزشکی دیجیتال و تیم دندانپزشکی دیجیتال راهی کاملا جدید را برای تشخیص، طرحریزی درمان، ساخت بازسازی های زیبا و فانکشنال برای بیماران ما به روشی کارآمدتر و مولدتر فراهم یافتهاند. دندانپزشکی CAD/CAM تنها رابطه دندانپزشک- دستیار – تکنسین را با حرکت ما به عصر جدید مراقبت دندانی افزايش میدهد.
ماشینی شدن با سرعت کمی وارد دندانپزشکی شد و با اينکه تجهیزات جدید برای تسهیل کار ما معرفی شدند. ما همچنان پروتزهای پیچیده دندانی را با روشهایی که هزاران سال قدمت دارند میسازيم. روش حذف موم همچنان روش کوشش و خطا برای ساخت محسوب میشود و روزی خواهد آمد که در آيندة نزدیک تمام فریم ورکها و روکشهای تمام کانتور در کامپیوتر تکنولوژی CAD/CAM را که از معرفی آن زمان زیادی میگذرد. درک خواهیم کرد.
پس از قالبگیری دیجیتال و ثبت بایت، پروسه جهت اسکن و ساخت وارد دنیای کامپیوتری میشود.
یک فایل در نرم افزار برای هر بیمار ساخته میشود. کاربر نام بیمار، شماره مورد، نام دندانپزشک، تاریخ و شماره دندان (ها) و نوع بازسازی مورد نظر(روکش کامل, ونیر اینله یا آنله. یا کوپینگ فریم ورک) را وارد میکند. مطالبات دیگر میتوانند بهصورت جمعی برای همه بیماران یک پزشک وارد شوند تا برای هر بیمار بهصورت اختصاصی نوشته شوند. اين گزینهها شامل میزان سفتی ترجیحی کانتکت، شدت تماسهای اکلوزالی (دندان مقابل), میزان فضای مجازی دای که تعیین کننده تطابق داخلی بازسازی نهایی با داییا تراش است، میباشد. پس از وارد کردن تمام اين اطلاعات، کامپیوتر میتواند جستجوی خود را در میان کتابخانه اطلاعات دندانی جهت یافتن شکل صحیح دندان آغاز کند.
با استفاده از وسیله اسکنینگ اپتیکال سه بعدی مدل کاری و دای تریم شده اسکن میشوند و به صورت دیجیتالی ثبت و به لابراتوار مجازی کامپیوتر منتقل میشوند. اکنون کامپیوتر هر اطلاعاتی را که برای کار با مدلهای کاری تراش و پارامترهای اکلوزالی (حاصل از تصویر دندان های مقابل) لازم دارد، در اختیار دارد.
سپس مدل مجازی سه بعدی روی صفحه ظاهر میشود که میتوان آن را چرخاند و از هر نمایی مشاهده نمود.
اوّلین مرحله در طراحی بازسازی, برش مجازی مدل و برداشتن دای است. پارامترها و حواشی بازسازی نهایی با استفاده از اطلاعات دندان های مقابل، دندانهای مجاور و نواحی تماس و نهایتا مارجین (خطوط خاتمه) لثهای تراش مشخص میشوند. نواحی مطلوب کانتکت بهصورت الکترونیکی روی دندانهای مجاور علامت زده میشوند و مارجین(خطوط خاتمه) های تراش مشخص شده و با کمک زیاد کامپیوتر علامت زده میشوند.
اکنون کامپیوتر منوی بانک دادهها را در اختیار کاربر میگذارد تا با ارزیابی دندانهای مجاور سن نسبی طراحی مطلوب دندان را انتخاب کند. با اين اطلاعات و پارامترهای مشخص شده، کامپیوتر بازسازی و موقعیت بازسازی روی تراش و داخل قوس را پیشنهاد میکند.
کامپیوتر بازسازی را در مناسبترین موقعیّت (براساس تمام دادهها) قرار میدهد. اما علم و تجربه کاربر از شکل و فانکشن برای موقعیّت دهی و شکل دهی دستی بازسازی در موقعیّت ترجیحی لازم است. به سادگی با چند کلیک روی موس میتوان موقعیت و چرخش روکش را بهصورت دلخواه تغییر داد و برنامة تنظیم کاسپ نرم افزار بهصورت اتوماتیک نوک هر کاسپ و کانتور و کانتکت و مارجینال ریجها را براساس ترجیحات و اطلاعات دندان های مقابل و با توجه به موقعیّت و چرخش جدید مجددا تنظیم خواهد کرد. بازسازی مجازی بلافاصله با تمام پارامترها در ارتباط با موقعیّت جدید سازگار میشود.
یکی از عملکردهای خود به خود نرم افزار اين است که به نحوی طراحی شده که تماسهای نقطهای فوسا روی ریج های مثلثی مناسب را برقرار کند. با استفاده از وسیله تراش مجازی میتوان اين نوع تماس را به راحتی تغییر داد تا بهصورت تماس اکلوزال- فوسای نوع «هاون- دسته» داوسون با نواحی نگهدارندة مسطح وسیع برای نوک کاسپهای مقابل درآید. موقعیّت و شدت هر نقطه تماس بهصورت گرافیکی نمایش داده میشود و بلافاصله با رنگ روی صفحه قابل مشاهده خواهد بود و میتوان بسته به ترجیح کلینیکی و کاربر آن را به راحتی تنظیم نمود.
گام ۸: اختصاصیسازی آناتومی: ایجاد جنبههای اختصاصی و خلاقیتهای هنری هم با کمک وسیله مومگذاری و قلم تراش مجازی طی این پروسه امکانپذیرند. از اين وسایل میتوان جهت دستکاری آناتومی اکلوزال(دندان مقابل)، کانتورهاء و ترجیحات اکلوزالی مشابه به تجهیزات و روشهای لابراتواری واقعی استفاده کرد. هر مرحله بلافاصله روی صفحه اپدیت میشود تا کاربر بتواند اثر هر تغییر را مشاهده نماید.
پس از طراحی بازسازی مجازی نهایی، آنجه باید انجام شود قراردهی بلوک کامپوزیت یا سرامیک با سایز و رنگ از پیش تعیین شده در دستگاه و فشار دادن دکمه «روی صفحه»است. ظرف حدود ۱۵ دقیقه کپی دقیقی از طراحی بازسازی خواهد شدو
بازسازی تراشیده شده را پس از این میتوان با استفاده از روشهای رنگ آمیزی (Staining) و گلیز که برای سرامیک انتخاب شده مناسب باشد. به روش معمول اصلاح نمود.